Ayna yapımı hakkında bir şeyler yazmaya geçmeden önce genel olarak teleskoplar hakkında temel bazı şeyler yazmayı planlamıştım, ilk yazı teleskop tipleri idi, kundak tipleri ise değinilmesi gereken başka bir konu. Son yazıdan sonra arayı biraz fazla uzattım, hiç yazmamaktansa kısa da olsa bir şeyler yazmak ve bu yazma işini gereğinden fazla da ciddiye almamak daha doğru olacak gibi görünüyor, sonuçta kitap değil blog yazıyorum :)
Amatör gözlemcilerin kullandığı teleskopların genel olarak iki türden biri olduğu söylenebilir. Bunlar "altazimuth" ve "ekvatoryal" kundaklar. Ticari ürün olarak satılan teleskoplar arasında pek görülmese de amatör teleskop yapımı camiasında nadir de olsa kullanılan bir de küresel kundaklar var.
Bir de teleskop kundakları manuel olarak hareket ettirilebildiği ve gökcisimlerinin elle takibi yapılabildiği gibi takip motorlu, go-to ve push-to sistemlerine de sahip olabiliyorlar. Takip motorlu sistemler gökcisimlerinin yerini kendileri bulamıyor, ancak bulduğunuz cismi takip edebiliyor. Bu çoğu amatör gözlemci için de aslında yeterli, eğer astrofotografi ile de ilgileniyorsanız en azından uzun poz süreli derin uzay fotoğrafları çekebilmek için de mutlaka olması gereken bir özellik. Go-To sistemler ise hem takip yapabiliyor, hem de gökcisimlerinin yerini kendileri bulabiliyor, size başlangıç ayarını yaptıktan sonra sadece el kumandasından görmek istediğiniz cismin adını seçmek kalıyor :) Bu büyük bir kolaylık, ancak işin zevkli kısmından mahrum ettiğini düşünenler de az değil, gökyüzünü tanımak, neyin nerede olduğunu bilmek ve aradığınız şeyi kendi teleskobunuzla bulabilmek ayrı bir maharet ve zevk. Benden bir itiraf olsun, gözlem yapmaya bir Go-To teleskopla başladığım için yerini bildiğim gökcismi sayısı çok az, anlayacağınız Go-To`nun rahatlığına alışmak da pek iyi bir şey değil. Ancak gözlem sürenizi kısa kesmek zorundaysanız veya kısa sürede çok sayıda cisim görmek istiyorsanız Go-To kesinlikle çok güzel bir özellik. Push-To kundaklar ise takip motoru olmayan ancak size istediğiniz cismi bulabilmek için teleskobu ne yöne çevirmeniz gerektiğini söyleyebilen sistemler.
Yatay ve dikey eksenler etrafında dönebilen kundaklar, ismini de İngilizce altitude ve azimuth kelimelerinin birleşiminden alıyor. Bunlar süpermarketlerde bile satılıp neredeyse bedavaya alabileceğiniz (ama astronomi gözlemlerinden soğumamak için almamanızın daha iyi olacağı) basit teleskopların ucuz kundakları da olabilir, kocaman bir Meade LX200 teleskobu taşıyan çatal kundak da olabilir. Tabii amatör gözlemci ve teleskop yapımcıların çok sevdiği dobsonian tipi kundaklar da bir çeşit altazimuth kundak.
Tercih edilmelerinin en büyük sebebi ekvatoryal kundaklara göre daha basit yapılı ve daha ekonomik olmaları, ayrıca daha kompakt yapılı oldukları için taşıma, saklama açısından avantajlı ve kurulumları da basit. Astrofotografi ile ilgilenmeyeceksiniz, başarılı bir altazimuth kundak size ömür boyu yetebilir de, uzun pozlu fotoğraflar çekmek ve fotoğraf işinde ilerlemek istiyor iseniz bu konudaki dezavantajları yüzünden tercihiniz bir ekvatoryal kundak olacaktır.
Altazimuth kundaklara örnek vermek gerekirse:
Basit bir manuel altazimuth kundak
Dobson tipi bir kundağa sahip teleskop
Tek kollu Go-To altazimuth kundağa sahip teleskop
Go-To çatal kundaklı bir teleskop
Örnek olarak:
Basit ve ucuz bir manuel ekvatoryal kundak
Orion`ın gelişmiş bir Go-To ekvatoryal kundağı
Celestron CGE Pro Mount
3. Küresel Kundaklar:
Genellikle el yapımı dobson teleskoplarda nadir de olsa küresel kundaklara rastlamak mümkün, ticari ürün olarak satılan teleskop örneği olarak ise benim rastladığım sadece bir ürün var. Fazla laf kalabalığı yapmadan bir örnek vermek sanırım daha iyi olacaktır. Aşağıdaki videoda (bana ATY 2009 çalıştayında teleskop yapımını öğreten hocalarımdan biri olan, daha sonra tamamladığım teleskop aynasının yapımı aşamasında bana sayısız yardımı olan ve mail grubunda sorduğum tüm bezdirici sorulara usanmadan cevap veren :) ) sevgili Başar Titiz`in yaptığı küresel kundaklı teleskobunu görebilirsiniz.
Kısa olur diye başladığım yazıyı yine kısa kesemedim farkındayım, zamanla daha kısa ve öz yazmayı (ve daha sık yazabilmeyi) öğreneceğimi umuyorum. Bu arada özetlemeye çalıştığım bilgilerde bir hata varsa affola... (öneri ve düzeltmelere açık olduğumu söylememe gerek yok herhalde :) )
Not: Blogumun tanıtımına sayfalarında yer veren astroturk.net`e çok teşekkürler, buna değer gördükleri için onur duydum :) Yazının adresi: http://astroturk.net/?p=1322
0 yorum:
Yorum Gönder